Kleuterjuffen nemen deze weken voor een aantal kinderen een moeilijke beslissing.: door naar groep 3 of doorkleuteren in een speelse omgeving. Onderzoek leert dat doorkleuteren geen positieve effecten heeft op de cognitieve ontwikkeling. Helaas, ik denk dat kleuterverlenging wel kansrijk is. Doorkleuteren mag daarentegen niet het probleem van het kind onder het vloerkleed vegen. Stuur het dan maar naar groep 3, dan wordt er vast iets aan gedaan.
Een kind krijgt kleuterbouwverlenging (een extra schooljaar in groep 1 of 2) om verschillende redenen. De leerkracht heeft het idee dat de kleuter nog niet toe is aan het lees- en rekenproces in groep 3 (cognitieve ontwikkeling). Daarnaast is de werkhouding vaak een punt (‘…het kind speelt nog zo graag…’) of de motorische, emotionele en sociale vaardigheden zijn niet op niveau.
Maar profiteren de kinderen met kleuterbouwverlenging van dat jaar extra? Uit meerdere onderzoeken blijkt dat deze verlenging geen positieve effecten heeft op de cognitieve ontwikkeling. Sterker: er wordt beweerd dat, naar mate de leerjaren vorderen, de zittenblijvers het minder goed doen dan vergelijkbare zwak presterende vroegere klasgenoten die wel zijn doorgestroomd. Men adviseert terughoudend te zijn. Anderen zeggen: ‘Bij twijfel doorstromen.’ Saillant detail: in Nederland verlengen jaarlijks ongeveer 10% van de kinderen. Dat kost zo 12 miljoen per jaar. 
Dit kleuteronderzoek zet bij veel kleuterjuffen de nekharen overeind. De wetenschapper zijn eenzijdig, ze richten zich enkel op de leeropbrengsten en niet op het welbevinden! Inderdaad, naar de effecten van zittenblijven op de sociaal-emotionele ontwikkeling is minder onderzoek gedaan en er klinken bovendien geen eensluidende resultaten..
Het ‘cognitieve’ onderzoek heeft ook de nodige methodologische problemen. Het maakt nogal wat uit of vergeleken wordt met de oude groep waarin de zittenblijver zat (de groep met leeftijdgenoten) of (ook) met de groep waar het kind nu in zit (de groepsgenoten). Ook is alle onderzoek uitgevoerd in het leerstofjaarklassensysteem: het systeem wat het doubleren veroorzaakt. Echter: is het probleem van het niet voldoen aan de cognitieve eisen, geen goede werkhouding, motorische problemen, opgelost in basisscholen die dit systeem hebben losgelaten? Dat is niet onderzocht.
Er verschijnt literatuur wat aangeeft dat het leerstofjaarklassensysteem failliet is. Onder invloed van computers wordt het onderwijs steeds meer gepersonaliseerd zodat we op korte termijn niet meer werken met vaste groepen van leeftijdsgenoten. Daarmee is het probleem van kleuterverlenging opgelost. Voor mij is het even afwachten. Van individualiserend onderwijs valt het heil niet te verwachten, leert de geschiedenis ons.
Het leerstofjaarklassensysteem ondertussen nog intact. Scholen vormen daarbinnen, veelal noodgedwongen, combinatiegroepen 2-3. Daar blijkt nauwelijks meer sprake van een kleuterproblematiek. Het ‘lost’ zich hier op. Een oplossing dus, maar formatief niet altijd logisch. Bovendien: er moeten nogal wat voorwaarden wat betreft leerkrachtvaardigheden vervuld worden opdat het niet op andere manieren tot nadelen leidt.
Misschien is het in de onderbouw per half jaar doorschuiven van kinderen een betere optie. Met z’n allen hebben we de nodige koudwatervrees: we zien voor straks (overgang naar groep 4) apen en beren. Maar met zo’n experiment zou ik graag eens aan de slag gaan met een paar scholen. Er is voldoende expertise in Nederland. Wie meldt zich? Samen een weg zoeken!
En dan….er is een kleine groep kinderen die baat heeft bij een extra jaar in de kleuterbouw. Ik zie daar de vruchten van. Enkele gedachten:
- Een aantal van de wel doorgestroomde kleuters blijft hangen op een leesniveau november groep 3 en moet daarna alsnog doubleren: dat komt voor kind en ouders harder aan dan eind groep 2.
- Het betreft slechts een jaar….!
- Er gaat geen kind kapot aan verveling, wel aan cognitief en/ of sociaal-emotioneel overvragen.
- Een toenemend aantal kinderen wordt (veel) te vroeg geboren: dat kan maanden schelen.
- Een kinderpsycholoog schreef: ‘Ik heb nog geen enkel kind in mijn praktijk gehad die problemen had, doordat hij/ zij later met school is begonnen. Ik heb echter veel kinderen in mijn praktijk gehad die overduidelijk te vroeg naar school zijn gegaan.’
- Juffen kunnen heel goed inschatten wat de kansen in groep 3 zijn.
Wat mij betreft gaat een kleuter met de borst vooruit naar groep 3. Daar kan een extra jaar voor nodig zijn. Harde eis is dat het kind in het extra jaar wordt uitgedaagd, we met het kind aan de slag gaan. We moeten er vanuit gaan dat het kind een leerprobleem heeft. Er is wat aan de hand. En daar moeten we op speelse wijze hard aan werken. Laat het kind anders maar doorstromen opdat de problemen duidelijk zichtbaar worden in groep 3 en er vanzelfsprekend actie ontstaat. Doorkleuteren mag niet verhullen dat het kind leerproblemen heeft. Volgens mij gaat het daar om! En daar laten kleuterjuffen nogal eens steken vallen. En dan….is het niet verwonderlijk als het kind nauwelijks profijt heeft van dat extra jaar.