Herhaaldelijk vertellen we onze leerlingen dat lezen goed voor ze is. We willen immers dolgraag dat kinderen vanuit zichzelf gaan lezen. Dat lukt niet al te best omdat veel kinderen niet of nauwelijks zelfstandig nog een boek aanraken. Maar waarom is lezen belangrijk? Twaalf voordelen op een rijtje.
Vanuit wetenschappelijke hoek onderstrepen veel onderzoeken het belang van lezen op verschillende vlakken: van een rijkere woordenschat tot sociale ontwikkeling en misschien zelfs tot langer leven. Ik kwam daarover een interessant Belgisch artikel tegen op www.iedereenleest.be. Een overzicht van de belangrijkste punten uit het artikel van Simon Bequoye.
1. Lezen is nodig om te functioneren in onze maatschappij.
Lezen heeft een belangrijke plaats in onze kennismaatschappij. Dagelijks worden we geconfronteerd met tekst: op verkeersborden, via e-mail, in de krant, vacatures, programmaboekje van het cultureel centrum of de bijsluiter van een medicijn. Op het werk bestaat 80 procent van onze bezigheden uit lezen en schrijven. Geletterd zijn betekent dat je geen problemen ondervindt om teksten te lezen, te begrijpen en te verwerken. Ongeveer 25% van de 15 jarigen is in Nederland laaggeletterd. Kunnen lezen is een basisvoorwaarde om deel te nemen aan de maatschappij.
2. Een goede leesvaardigheid verhoogt kansen op de arbeidsmarkt.
Een studie gepubliceerd in Psychological Science besloot dat vaardige lezers sneller werk vinden dan laaggeletterden en tot zestien procent meer verdienen. Ander onderzoek van Oxford University stelt dat 16-jarigen die frequent en graag lezen later dikwijls een beroep met meer verantwoordelijkheden krijgen. Daarnaast hebben boeken in huis ook impact op de onderwijskansen van een kind. Kinderen die opgroeien in een huis met meer dan 500 boeken volgen gemiddeld drie jaar langer onderwijs en maken vaker een universitaire opleiding af dan kinderen die opgroeien in een boekarme omgeving, zo blijkt uit een studie van University of Nevada.
3. Hogere concentratie.
Naast een goede leesvaardigheid helpt lezen ook om ons concentratievermogen te trainen. Neurologische studies van o.a. Stanford University concluderen dat lezen een denkproces is waarbij hersenen de gelezen tekst omzetten in betekenis en informatie. Dat vereist concentratie en dat merken we als we bijv. een bericht lezen over corona. Hoe vaker je leest, hoe meer je dit proces herhaalt en oefent. Hierdoor kan je ook andere taken geconcentreerder uitvoeren. Dat effect op concentratievermogen is ook aanwezig bij baby’s en peuters die worden voorgelezen.
4. Rijkere taal.
Voorlezen is dé uitgelezen manier om taalontwikkeling te stimuleren bij baby’s en peuters. De Nederlandse Stichting Lezen stelde vast dat kinderen die als baby worden voorgelezen, later hoger scoren op taal. Tijdens het voorlezen horen ze nieuwe woorden en structuren, wat hen op latere leeftijd stimuleert om actief met taal aan de slag te gaan. Ook voor kinderen die zelf al kunnen lezen, blijft voorlezen en lezen belangrijk voor hun taalontwikkeling, aldus Stichting Lezen.
5. Lezen verruimt het wereldbeeld.
Via lezen slaan we kennis en informatie op. Informatieve boeken hebben vooral die bedoeling, maar ook verhalen brengen ons allerlei inzichten bij. Via informatieve teksten en verhalen verruimen we ons denken en wereldbeeld. Een boek over Amerikaanse slavernij in de negentiende eeuw geeft andere perspectieven dan datgene wat je in je directe omgeving hoort. Een verhaal over gender dat stereotypen doorbreekt, doet je misschien anders denken over seksuele geaardheid en identiteit.
6. Door lezen leer je jezelf kennen.
Al lezend ontdekken we onszelf. In sommige personages herken je jezelf, bij andere neem je afstand omwille van een botsend karakter. Onderzoek leert dat lezers vaak verbanden leggen tussen het gelezen boek en hun eigen identiteit. Verhalen kunnen op die manier helpen in de ontwikkeling van je persoonlijkheid en zelfbewustzijn. Ze functioneren niet enkel als vensters op de wereld, maar ook als spiegels die we onszelf voorhouden. ‘Lezen verruimt ons denken,’ zegt de Stichting Lezen.
7. Lezen maakt ons socialer.
Soms wordt lezen eerder als een asociaal tijdverdrijf gezien of als ’tijd stelen voor jezelf’. Lezen is dan misschien een erg individuele bezigheid, maar frequente lezers hebben toch niet meteen een kleinere vriendengroep. De universiteit van Liverpool stelde zelfs vast dat lezers gemakkelijker onbekenden aan spreken. Ze voelen zich meer op hun gemak bij vreemden. Ze knopen sneller een gesprek aan. Lezers zijn meer betrokken bij hun vrienden en gemeenschap dan zij die weinig of niet lezen. Bovendien zouden lezers sneller vrijwilligerswerk doen. Ze zijn ook guller om donaties te doen, aldus een Canadees onderzoek.
8. Lezers begrijpen de gevoelens van anderen beter.
Onderzoek van de Universiteit Amsterdam toont aan dat lezen het empathisch vermogen vergroot: lezers begrijpen de gevoelens van anderen beter dan niet-lezers. Wie veel leest, ziet hoe personages zich gedragen in verschillende situaties of hoe ze met anderen omgaan. Lezers merken op hoe een persoon in hun boeken denkt en zich voelt. Hoewel dat soms niet strookt met hoe de lezer zelf denkt en voelt, kan hij wel sneller en beter begrip opbouwen voor personen die hij in het echte leven ontmoet.
9. Lezen geneest onze ziel.
De oude Grieken waren al overtuigd van het spirituele belang van boeken. Boven de nis van de bibliotheek van Alexandrië was de tekst “plaats ter genezing van de ziel” gebeiteld. Verhalen bieden troost in tijden van verlies of rouw. Literatuur beïnvloedt ons welbevinden en gezondheid positief. Ook als we lezen om even te ontsnappen aan de dagelijkse realiteit, helpen verhalen om zaken uit ons eigen leven in perspectief te zetten en om anders over onze eigen situatie na te denken.
10. Lezen als therapie.
Met anderen praten over verhalen en boeken kan ook een therapeutisch effect hebben, zo stelt The Reader Organisation. In boekenclubs vertellen deelnemers over de emoties of herinneringen die bij hen opkomen. Er bestaan verschillende leesgroepen voor iedereen, sommige richten zich tot gedetineerden of mensen met dementie. Volgens recent onderzoek van Liverpool University zou samenlezen effect hebben op patiënten met een chronische aandoening.
11. Lezen als medicijn.
Boeken zijn een middel tegen stress. Als je leest, ben je tegelijkertijd gefocust en ontspannen. Je vergeet even alles rondom je – taken die je nog moet doen of andere bekommernissen – waardoor je ook fysiek ontspant. Dat gebeurt minder als je bijvoorbeeld tv-kijkt of op je smartphone bezig bent – hier sluit je jezelf niet volledig af van de wereld rondom je. Uit onderzoek van Sussex University blijkt dat zes minuten lezen per dag al helpt om stress met meer dan 68 procent te reduceren.
12. Lezen als middel tegen dementie.
Lezen kan helpen om het risico op dementie te verminderen. Verschillende mentale bezigheden zoals schaken of lezen zorgen voor een verminderd risico op dementie op latere leeftijd. Volgens een recente studie van Yale University zouden frequente lezers tot 23 maanden langer leven dan niet-lezers. In het Verenigd Koninkrijk ontstonden daardoor al enkele initiatieven die ervoor ijveren dat artsen niet voortdurend medicatie voorschrijven, maar patiënten eerder stimuleren om musea te bezoeken of in een boek te duiken.
Meer empathie, geen stress en misschien zelfs langer leven: de voordelen van lezen zijn oneindig. Al hoeven die effecten uiteraard niet de drijfveer zijn. Je kan ook lezen omdat het gewoon leuk is.